- اعتیاد چیست؟
اعتیاد به هرگونه وابستگی جسمی یا روانی که به گونه ای منفی زندگی فرد را متاثر سازد اطلاق می شود و در واقع بیماری است با ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی که علاوه بر آسیب های فراوانی که به سلامتی جسمی و روانی و در نتیجه تمامی ابعاد زندگی فرد وارد می آورد، آثار تخریبی فراوانی را نیز بر روی خانواده و جامعه بر جای می گذارد. وابستگی روانی ( ذهنی ) مشخصه اصلی اعتیاد بوده و برخلاف تصوری که بعضی در جامعه به چشم می خورد بسیاری از موادی که وابستگی جسمی به همراه ندارند ( و از این رو اعتیاد آور تلقی نمی گردند ) دارای وابستگی روانی و کشش شدید بوده ( یعنی در واقع اعتیاد آور هستند ) و به مراتب فاجعه بارتر از مواد با وابستگی جسمی می باشند. به دنبال اعتیاد فرد با انگیزه بسیار بالا در پی تهیه و مصرف ماده اعتیاد آور بوده و سایر انگیزه ها و ارزشهای واقعی و طبیعی زندگی در نظر وی بی ارزش می گردد. هرچند ممکن است چنین امری در اوایل آشنایی فرد با ماده اعتیادآور نمایان نگردد ولی قطعا با گذشت زمان به این مرحله ختم شده و نهایتا فرد کنترل رفتارهایش را از دست داده و بطور کامل اسیر "ماده" می گردد.
- چه مواد و داروهایی اعتیاد آور هستند؟
مواد اعتیاد آور طیف بسیار وسیعی را در برگرفته و عمدتا شامل مواد مخدر( مثل تریاک، هروئین، شیره، کدئین، دیفنوکسیلات، مرفین، پتدین، متادون، ترامادول، کرک، تمجزیک یا بوپرنورفین ...)، مواد محرک و توهم زا( مثل کوکائین، شیشه، قرص اکستازی، حشیش،LSD ...)، برخی آرامبخشها ( عمدتا از داروهای گروه دیازپام )، سیگار، الکل می باشد. با توجه به تعریف اعتیاد و نقش مهم وابستگی روانی در آن موارد دیگری از جمله قمار، اینترنت نیز اعتیاد آور می باشند. با توجه به اینکه مواد اعتیاد آور موجود در ایران اغلب همراه با ناخالصیهایی بوده یا بصورت ترکیبی ( مثلا افزودن مخدر به شیشه ) موجود می باشند در برخی موارد تعیین گروه ماده مصرفی فقط با اکتفا به نام ماده صحیح نمی باشد و نیاز به آزمایشات خاصی می باشد.
- به چه دلیل مواد مخدر وابستگی جسمی به همراه دارند؟
بدن همه افراد بطور طبیعی ماده مخدر تولید می نماید و تولید این مواد در حد طبیعی یکی از ملزومات اساسی سلامتی بدن است. در افرادی که تحت شرایط مختلف ماده مخدر از خارج وارد بدن خود می نمایند بتدریج مراکز مخدر ساز بدن غیر فعال میگردد و با ادامه این روند بدن فرد از لحاظ جسمی وابستگی به مواد مخدر خارجی پیدا می کند و از آنجایی که مواد مخدر بر روی سیستمهای مختلف بدن تاثیر میگذارند درصورت عدم مصرف ماده مخدر فرد دچار علائم جسمی متعدد و شدید ( بنام سندرم محرومیت ) می گردد که تحمل این علائم بدون انجام اقدامات درمانی خاص اغلب غیر ممکن می باشد.
- آیا اعتیاد درمان پذیر است؟
علیرغم اینکه اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماریها می باشد چنانچه فرد تمایل واقعی به درمان داشته و این امر برایش ارزشمند باشد و با روش درست به پیش رود قطعا درمان می گردد، در حالیکه در مورد برخی از بیماریها متاسفانه چنین مسئله ای دیده نمی شود. در مقابل در صورتی که فرد هنوز به تشخیص درستی نرسیده باشد، به عمق مشکلات و عوارض ناشی از اعتیاد خود واقف نگردیده، تمایل واقعی جهت درمان نداشته و حتی به ادامه روند اعتیاد خود بیشتر تمایل داشته باشد متاسفانه هرگونه اقدام درمانی بی نتیجه خواهد بود. البته در موارد نادری بدلیل پیچیدگیهای خاص روانی، اعتیاد یا بیماریهای زمینه ای جسمی امکان درمان وجود نداشته و تنها با برخی از داروهای خاص سعی در کنترل اعتیاد یا کاهش آسیبهای آن می شود.
لازم به ذکر است علم درمان اعتیاد دانش جدید و نوپایی در دنیا بوده و تعدد و تنوع مواد اعتیاد آور در ایران و تفاوت آن با کشورهای دیگر استفاده از منابع پزشکی خارجی را در این زمینه محدود نموده است. از این رو درمان اعتیاد یکی از دشوارترین و پیچیده ترین موارد درمانی در علم پزشکی بوده و موفقیت درمان تنها با آمیزه ای از علم، تجربه، هنر، عشق، صبر و تعهد کادر درمانی در قالب یک کار گروهی منسجم حاصل می گردد که تحقق این همه متاسفانه کمتر به چشم می خورد. آگاهی کامل فرد از مراحل مختلف درمانی قبل از اقدام به درمان نقش بسیارمهمی در کسب نتیجه مطلوب درازمدت دارد، در مقابل آسان گرفتن امر درمان و اقدام به درمان بدون بررسی و مطالعه کافی منجر به بروز ناکامیهای مکرر در درمان این معضل و نهایتا" بروز یاس و نا امیدی از درمان میگردد. در حالیکه چنانچه درمان بدرستی شروع شده و ادامه یابد، یک بار اقدام کافی است تا بیمار را به نتیجه مطلوب برساند.
اعتیاد و درمان آن (4)